Merhaba, bu yazı serisinde Rönesans devrinin sonrasında hayata geçen ve olgunlaşan, Endüstri devriminin toplumu yozlaştırdığını ve körelttiğini söyleyen ve bu duruma karşı ortaya çıkan sanat akımlarından birisi olan Art and Crafts hareketini inceleyeceğiz.
Arts and Crafts Hareketi; en basit tabiriyle sanatlar ve el sanatları anlamına gelmektedir.
19. yüzyılın sonuna doğru, endüstri devriminin içerinde bulunduğu sosyal, ahlaksal ve sanatsal kaos içerisinden çıkış fikri olarak İngiltere’de doğmuştur. Bu hareketin önderi olan William Morris ve John Ruskin, Kraliçe Victoria döneminin ‘Ucuz ve Kötü’ seri üretim mallarının niteliksizliğini vurgulayarak, tasarım ve el sanatlarına dönüşün gerekliliğini savunmuştur.
Bu akımın felsefesini oluşturan kişi, yazar ve yayıncılıkla uğraşan John Ruskin’dir. Ruskin’e göre, teknoloji ve endüstrileşme sanatı toplumdan kopartmış; tasarım, estetik ve yaratıcılıktan yoksun mekanik düzene hakim bir sanat alanı oluşmuştur. Ruskin ve Williams bu düzene karşı Arts and Crafts hareketini başlatmıştır.
Kelmscott Basımevi
Sanat felsefesinin bir gereği olarak, sosyal adaletle ilgilenen Ruskin’in estetik felsefesi ve sosyal bilincinin sentezini benimseyen William Morris, tasarım tarihinin en önde gelen kişilerinden biri olmuştur. W. Morris İtalyan Ortaçağ resim geleneğini benimseyen ve bu tutumları nedeniyle Pre-Rafaelit olarak adlandırılan sanatçılardan Dante Gabriel Rosetti’den etkilenerek Pre-Rafaelit Kardeşliği’ne katılmış ve çalışmalarında Ortaçağın romantik resimlerini örnek almıştır. Morris’in başlıca ilham kaynakları Ortaçağ sanatları, Gotik katedrallerdeki zarif tasarım, bitki, kuş ve hayvan motifleri sanatını süslemiştir.
William Morris Uzun süre kitap tasarımlarıyla ilgilendikten sonra, grafik tasarım ve baskıya geçmeye karar vermiş, Nicolas Jenson’un 1470 ve 1476 yılları arasında gerçekleştirdiği Venedik Romen harf karakterlerini inceleyerek Golden adını verdiği ilk harf tasarımını gerçekleştirmiştir. Morris bu karakterleri dökmek üzere, Kelmscott yakınlarındaki evini basımevine dönüştürmüştür.
Morris’in ikinci harf tasarımı, Gotik harflerini inceleyerek hazırladığı Troy adlı harf karakterleridir. Troy’un daha küçük bir çeşidi olan Chaucer, Morris’in tasarladığı üç karakterden sonuncusudur. Bu karakterler Jenson ve Gotik tarzdaki harflere yeniden ilginin doğmasına yol açmış, Avrupa’daki ve Amerika’daki tasarımcıların aynı türde ürünler tasarlamasına neden olmuştur.
Diğer Sanatçılar
Almanya’da, Rudolf Koch harf tasarımı konusunda en güçlü isim olmuş, Ortaçağ harf karakterlerinden çıkarak özgün yorumlar gerçekleştirmiştir. Kelmscott’tan etkilenen Amerikalı yazı tasarımcısı Frederick Goudy, İtalyan ve Fransız Rönesans döneminin tipografik tasarımından esinlenen ve günümüzde de yaygın olarak kullanılan ‘Goudy’ adındaki yazı karakterlerini tasarlamış ve birçok kitapta etkin olarak kullanılmıştır.
Kitap tasarımının bir sanat haline gelmesine yol açan kitaplar Kelmscott Basımevinde, elde yapılmış kağıtlar üzerine, el tezgahlarında basılarak, yine elde oyulmuş tahta kalıplarda, inisiyal ve sayfaları çevreleyen bordürler kullanılarak hazırlanmıştır.
Uygulamalı tasarımların güzel sanatlarla aynı değerde görülmesi, gündelik kültürün tasarımını kendine meslek edinen sanatçı-tasarımcı kavramının ortaya çıkması, Morris zamanının teori ve pratik örnekleri sayesinde ortaya çıkmış ve büyük bir hareketin başlangıcını oluşturmuştur.
Bu yazıda hem sanat dünyasına hem de gerçek yaşama doğrudan ve dolaylı olarak etki eden Arts and Crafts hareketinin nedenlerini ve sonuçlarını anlatmaya çalıştık. Diğer sanat akımlarını ve hareketlerini anlamak ve anlatmak üzere önümüzdeki blog yazılarında görüşmek üzere.
İlginizi çekebileceğini düşündüğümüz diğer yazı: Görsel İletişim Tasarımı Ve Grafik Tasarım Arasındaki Fark Nedir?
Pingback: Arts and Crafts Sanat Akımının Tasarım Stili – Arts&Craft